چرا باید برای حادثه ای چون عاشورا که قرن‌ها از وقوع آن گذشته، عزاداری و گریه کنیم؟ سیاه پوش کردن کوچه و بازار و محافل و بر سر و سینه زدن تا کی؟ آیا نمی شود یاد حادثه عاشورا را با شیوه‌های نو همانند برگزاری همایش و کنفرانس مطبوعاتی و... گرامی داشت؟ همچنین، گاهی این چنین، پرسش می شود: اگر امام حسین(علیه السلام(با حرکت خود در روز عاشورا، پیروز و برنده واقعی میدان بود، چرا شیعیان و محبّان آن حضرت به جای جشن و سرور، گریه و عزاداری می کنند؟
نوشتارحاضر درصدد پاسخ به این شبهات است:

  1-چرایی عزاداری برای امام حسین(ع) واهل بیت(ع)

در این قسمت،ابتدا باید بر این سخن اذعان کرد که عزاداری  امام حسین(علیه السلام)، گرچه به گونه ای است که شرکت کنندگان در آن، غمبار و گریان  می شوند، اما با وجود این، آن مراسم تأثیرات روانی بسیار مطلوبی بر روی ایشان بر  جای می گذارد وعواطف انسانی را رشد می دهد.عزاداری بر سالار شهیدان یک شیوه مثبت تخلیه هیجانات درونی است وآرامش آور ونشاط افزاست.بی گمان،شرکت کنندگان در عزاداری امام حسین(علیه السلام)آرامشی ویژه  و لذتی خاص را احساس می کنند، و اگر غمی بر چهره آنان می نشیند، غمی متفاوت با غم وغصه‌های زندگی روزمره است; غم معنویت، غم آخرت و غم مظلومیت است. غمی است که منشأحرکت است، و کنش وری اجتماعی افراد را افزایش می دهد نه کاهش، و عامل نابهنجار درزندگی افراد نمی شود، بلکه در مواردی نقش درمانی ایفا می کند، و به زندگی نشاط میبخشد..
حال، باید دید کهچرا عزاداران حسینی، به شکل خود خواسته، به مجالس سوگواری امام حسین(علیه السلام) پا می گذارند، جامه سیاه بر تن می کنند، بر سر و سینه می زنند، اشک می ریزند و...؟بی گمان، پاسخ به این پرسش، خود می تواند بیانگر «چرایی عزاداری برای امامحسین(علیه السلام)» باشد.
اساسِ پاسخ را باید در مهر و محبّتِ به امام حسین(علیهالسلام)جستوجو کرد که تا «ژرفای احساسات و عواطفِ» عزاداران راه یافته،و ایشانرا چنان شیفته و شیدا کرده است که ناآشنایان طعنه گو، از حالت آنان به «جنون» تعبیرمی کنند. آری، عزاداران امام حسین(علیه السلام) بر اساس «پیوند عمیق عاطفی»، هرساله مراسم عزای حسینی را با شکوه تر از قبل برگزار می کنند، و این همه، تجلّی اینفرموده رسول خدا(صلی الله علیه وآله)است: «إن لقتل الحسین حرارة فی قلوب المؤمنینلاتبرد ابداً»; برای شهادت امام حسین(علیه السلام)در دل‌های مؤمنان حرارتی است کههرگز سرد و خاموش نمی شود.
بر این اساس، مهر، عشق و عاطفه، مهم ترین پشتوانهبرای برپایی مراسم عزاداری امام حسین(علیه السلام) بوده است. با وجود این، کارکردآن مراسم، هرگز به جنبه عاطفی محدود نبوده است. در طول تاریخ، برگزاری عزاداری برایامام حسین(علیه السلام)فرصتی مناسب به دست می داده است تا مرثیه سرایان و خطیبان،همگان را با شخصیت و نهضت امام حسین(علیه السلام)، و نیز با معارف اسلامی آشناکنند. بر این اساس، عزاداری امام حسین(علیه السلام)آثار، فواید و کارکردهای بسیارمهمی در ابعاد فرهنگی، اجتماعی و سیاسی داشته است. بی گمان، شناخت این کارکردها وآثار سبب می شود تا ما نسبت به «چرایی عزاداری برای امام حسین(علیه السلام)» آگاهیژرف تری پیدا کنیم. از این رو، در اینجا، مهم ترین کارکردها و آثار عزاداری امامحسین(علیه السلام)، به اجمال شناسایی می شود:

الف. زنده نگاهداشتن نهضت عاشورا

عزاداری برای امام حسین(علیه السلام) در مهم ترین کارکرد خود، سبب شده است تا یاد، نام و پیام‌های نهضت عاشورا زنده و جاوید بماند، و آموزه‌های آن به همه بشریت انتقال یابد. از اینطریق، همه انسان‌ها ـ مسلمان و نامسلمان ـ در طول تاریخ، با آموزه هایی همچون: ظلم ستیزی، آزادگی، شهادت طلبی، ایثار و حقیقت جویی آشنا شده اند. در این باره، این سخناز یک نویسنده غربی(ادوارد گیبون) بسیار جالب توجه است: «اگر مورخان ما حقیقت این روز (عاشورا) رامی دانستند و درک می کردند که عاشورا چه روزی است، این عزاداری را مجنونانه نمیپنداشتند; زیرا پیروان حسینی به واسطه عزاداری حسینی می دانند که پستی و زیر دستی واستعمار و استثمار را نباید قبول کرد; زیرا شعار پیشرو و آقای آن‌ها ندادنِ تن بهزیر بار ظلم و ستم بود>>

ب. معرفی الگوهای راستین و ایجاد پیوند عمیق عاطفی با آنان

عزاداران حسینی، باشرکت در مراسم عزای امام حسین(علیه السلام)و یاران با وفایش، با شخصیت و عظمت روحیآنان آشنا می شوند، و آنان را انسان‌های کاملی می یابند که واجد صفات پسندیده صبر،وفا، استقامت، و از خود گذشتگی اند، و هر یک، الگو و اُسوه نیکی هایند. مهم تراینکه عزاداران به یاد مظلومیت و مصیبت ایشان به سوگ می نشینند، می گریند، و بر سرو سینه می زنند، و از این طریق، شناخت خود را نسبت به آنان با پیوندی عاطفی،استحکام می بخشند.
از آن سو، عزاداران با دشمنان امام حسین(علیه السلام)، یزید ویزیدیان، نیز آشنا می شوند، و نسبت به آنان عمیقاً نفرت پیدا می کنند. بر این اساس،عزاداری امام حسین(علیه السلام)، در عمل، به تحقّقِ «تولّی» و «تبرّی» می انجامد، وفرصتی می شود تا عزاداران در خطاب به مقتدای خود، اعلام کنند: «انّی سلمٌ لِمنسالمکم و حربٌ لِمن حاربکم و ولی لِمن والاکم و عدوٌّ لِمن عاداکم»; من، با کسانیکه با شما در آشتی و صلح باشند، آشتی اَم ; و با کسانی که با شما در ستیز و جنگباشند، در ستیزم; و با کسانی که شما را دوست بدارند، دوستمَ; و با کسانی که شما رادشمن بدارند، دشمَنم.

ج. تعلیم معارف دینی

مجالس عزاداری امامحسین(علیه السلام)فرصتی بسیار ارزشمند به دست می دهد تا واعظان و خطیبان عالم، بهبیان احکام و مباحث شرعی، اخلاقی و اعتقادی بپردازند و عزاداران حسینی را با معارفدینی آشنا کنند. بر این اساس، همان گونه که در محرم سال 61 هجری، امام حسین(علیهالسلام)برای احیای دین قیام کرد، مراسم عزاداری او نیز در طول تاریخ، بستری شد برایاحیای دین و ترویج معارف آن.

د. ایجاد و رشد ایمان ومعنویّت در جامعه

چنان که پیش تر نیزگذشت، شرکت در عزاداری امام حسین(علیه السلام)، آرامش و لذت خاصی به عزاداران میبخشد. در واقع، این آرامش ناشی از فضای ویژه ای است که در مجالس عزای حسینی به وجودمی آید. در این مجالس، سخن از دیانت، حقیقت و مظلومیت، با اشک و سوز همراه می شود وجان‌های خسته از زندگی‌های روزمره را دگرگون می کند. در نتیجه، عزاداران احساسپاکی، سبکباری، لطافت و معنویت می کنند که این حالات خود می تواند بیانگر نوعی ازتزکیه و پالایش روحی باشد که با شرکت در مجالس عزای حسینی به دست می آید; البتهسزاوار است که عزاداران در خارج از مجالس عزا نیز مراقب اعمال خود باشند تا رشدمعنوی آنان افول نیابد.
در اینجا، همچنان باید تأکید کرد که موارد یاد شده دربالا، تنها برخی از مهم ترین کارکردها و آثار عزاداری امام حسین(علیه السلام)است.اهمیت موارد یاد شده بر همگان روشن است، و بی شک، می توان ریشه تردیدها و انکارهاییرا که نسبت به برپایی عزاداری برای امام حسین(علیه السلام) انجام می شود، در خصومتبا همین آثار و کارکردها یافت. در این باره، امام خمینی(قدس سره) هشدار داده و میفرماید: «... آن روضه‌های سنّتی و آن مصیبت‌ها را زنده نگاه دارید که برکاتی که بهما می رسد از آن هاست، این برکات از کربلاست. کربلا و نام مبارک سیدالشهدا را زندهنگه دارید که با زنده بودن او اسلام زنده نگه داشته می شود.» همچنین، می فرماید: «روضه سیدالشهدا برای حفظ مکتب سیدالشهدا است. آن کسانی که می گویند روضه سیدالشهدارا نخوانید، اصلا نمی فهمند مکتب سیدالشهدا چه بوده و نمی دانند یعنی چه. اینگریه‌ها و این روضه ها، این مکتب را حفظ کرده است...».

منبع:فصلنامه معرفت