شتاب دولت در ارتباط گیری و حل اختلافات با غرب، و هم چنین نگاه حاکم بر دولت (حل مشکلات با نگاه به خارج) در این جمع بندی غربی ها یعنی، تاکید بیشتر بر خواسته ها و کش دادن به مذاکرات موثر بوده است.

محسن محمدی

تحلیلی که مشکل ساز می‌شود

شتاب دولت در ارتباط گیری و حل اختلافات با غرب، و هم چنین نگاه حاکم بر دولت (حل مشکلات با نگاه به خارج) در این جمع بندی غربی ها یعنی، تاکید بیشتر بر خواسته ها و کش دادن به مذاکرات موثر بوده است.

پس از عزم جدی ایران برای توسعه بخشی به برنامه هسته ای صلح آمیز خود، غرب از گسترش توانایی های هسته ای ایران احساس خطر کرده و لذا سعی کرد با تهدیدات و فشارهای گوناگون سیاسی و اقتصادی(برخلاف حقوق بین الملل)، در قالب تحریم های گوناگون و . . . جلوی عزم و تصمیم جدی ایران جهت پیمودن این راه را بگیرد.

در آخرین مرحله از این تحریم ها، در شهریور 91 تحریم های به اصطلاح فلج کننده در دستور کار غرب علیه ایران قرار گرفت. آمریکا حدود یک سال قبل از انتخابات ریاست جمهوری، این تحریم های فلج کننده را علیه ایران به اجرا گذاشت. یکی از اهداف اصلی این تحریم ها، تاثیرگذاری بر روند انتخابات ایران بود.

آمریکا به دنبال آن بود تا با تحریم های فلج کننده، مردم ایران را به این نتیجه برساند که هزینه دنبال کردن فعالیت های هسته ای در مقایسه با دستاورد های آن بسیار بالاست و ازطرف دیگر با ایجاد مشکلات معیشتی(و متهم کردن جمهوری اسلامی به عدم انعطاف با تبلیغات سنگین رسانه ای)، مردم را نسبت به عملکرد هسته ای نظام ناراضی کرده تا از این طریق، میزان مشارکت در انتخابات ریاست جمهوری را به پایین ترین حد ممکن رساند و بدین وسیله، قدرت چانه زنی جمهوری اسلامی را در مذاکرات هسته ای کاهش داده و  هم چنین دولت منتخب را زیر فشار افکار عمومی برای حل هرچه سریعتر برنامه هسته ای قرار دهد ( که از دید آمریکا این باعث انعطاف دولت منتخب در مذاکرات آینده می شد).

متاسفانه این تحریم ها به علت ساختار ضعیف و نفت محور اقتصاد ایران، بی تدبیر های مدیریتی، ناهماهنگی دستگاه های تصمیم گیرنده اقتصادی و . . تا میزان زیادی اثرگذار بود. و البته به جرات می توان گفت سهم ضعف مدیریت و ساختار اقتصاد ایران در اثرگذاشتن تحریم ها، بیش از خود تحریم ها بوده است ( برخی از مسولین هم به این حقیقت اشاره کرده اند)  اما متاسفانه این موضوع  از دید سیاسیون و منتقدین نادیده گرفته می شود؛ که به عنوان نمونه در مناظره های ریاست جمهوری شاهد آن بودیم.

رئیس جمهور در تبلیغات انتخاباتی خود مشکلات ایجاد شده برای کشور را نتیجه سیاست خارجی و به ویژه سیاست هسته ای دولت نهم، که منجر به چالش با غرب شده، قلمداد کرد ( که عصاره آن در این کلام آمد: سانتریفیوژ خوب است بچرخد به شرط اینکه چرخ های کشور هم بچرخد) و پس از رای آوردن، بر عزم جدی دولت برای کاهش اختلافات و تنش های خارجی ( منظور  تنش ها با غرب است) تاکید کردند.

در نگاهی به عملکرد 100 روزه دولت، آن چه آشکار است این است که دولت جناب آقای روحانی کلید اصلی حل مشکلات داخلی را در روابط و مناسبات خارجی، به ویژه با کشورهای غربی دانسته و به دنبال آن است  تا با حل یا کاهش مسائل تنش زا، از جمله مسئله هسته ای، به حل و فصل مشکلات داخلی بپردازد. 

این نگاه و تحلیل دولت سبب شد تا در اولین سفر خارجی( سفر به نیویورک)، دولت به رایزنی های جدی و فشرده با غربی ها پرداخته و در یک اقدام غیر منتظره آقای روحانی اقدام به مکالمه تلفنی با باراک اوباما نماید. نکته قابل تامل، شتاب دولت آقای روحانی برای ارتباط و گفتگو با مقامات آمریکاست؛ که این شتاب در آغاز کار دولت نشان می دهد که اساسی ترین راهبرد دولت برای حل مسائل داخلی نگاه به خارج است.

این شتاب دولت جناب آقای روحانی از طرف غرب و به ویژه آمریکایی ها این گونه تفسیر و تحلیل شد که تحریم ها اثرات جدی از خود بر جای گذاشته و شتاب دولت ایران برای شروع ارتباط و گفتگو ها موید آن است. چیزی که مقامات آمریکا بارها پس از مکالمه تلفنی به آن اشاره کردند.

متاسفانه این شتاب زمینه ساز تحلیلی شده که غرب و به ویژه آمریکا را در برابر ایران جسورتر و به ادامه تحریم ها امیدوارتر می کند. در صورتی که اگر با چند ماه صبر و طمانینه این اقدام ( مذاکره مستقیم با آمریکا) صورت می گرفت دولت می توانست با  اقتدار بیشتری در مذاکرات حاضر شود.

این تحلیل غرب سبب خواهد شد آنها در مذاکرات هسته ای بر خواسته های خود مقاومت بیشتری نشان داده و در پی عقب نشینی  و گرفتن امتیاز بیشتر از ایران باشند. و بسیار محتمل است غرب برای اینکه  اثر تحریم ها بر ایران بیشتر ظاهر شود در پی کش دادن به مذاکرات باشد ( جان کری در ژنو گفت ما برای توافق عجله ای نداریم) تا در یک پروسه زمانی طولانی که تحریم ها اثرات خود را تکمیل کرده باشد امتیاز لازم را از ایران بگیرد.

بنا براین تحلیل، غرب به دنبال طولانی شدن پروسه مذاکرات هسته ای است و نه حل آن در کوتاه مدت، چرا که انگیزه ای در غربی ها برای به نتیجه رساندن مذاکرات در کوتاه مدت وجود ندارد بلکه آنان مشتاق اند در یک بازه زمانی طولانی، که تحریم ها اثرات بیشتری گذاشته باشد( به عنوان برگ برنده غرب) و به تبع  این تاثیرات، ایران آماده تر برای دادن امتیازات بیشتر باشد؛ به مذاکرات سامان دهند.

لذا به نظر می رسد غرب تا زمانی که به امتیاز حداکثری، یعنی توقف غنی سازی در ایران، دست نیابد(آن چه که جان کری آن را توافق خوب خواند) و تا زمانی که  به تاثیرگذاری بیشتر تحریم ها در آینده نزدیک امید دارد؛ نباید انتظار رسیدن به توافق اساسی در مذاکرات هسته ای و به تبع آن لغو چشمگیر تحریم ها را داشت  و به نظر می رسد شتاب دولت در ارتباط گیری و حل اختلافات با غرب، و هم چنین نگاه حاکم بر دولت ( حل مشکلات با نگاه به خارج) در این جمع بندی غربی ها یعنی، تاکید بیشتر بر خواسته ها و کش دادن به مذاکرات موثر بوده است.